The photobook ‘Cityscapes + Birdmen’ by Jacquie Maria Wessels was published by Voetnoot in 2010. The book presents a large collection of colour photographs, 160 in total. As the title of the book suggests, the work is about (bird)men and city streets, in this case in the former Dutch colony of Suriname. Photos of streets alternate with photographs of men, creating a layered portrait of Suriname’s culture and society.

The cityscapes were made in Paramaribo, the capital of Suriname. The photographs show the walls of all sorts of buildings decorated with typical, hand-painted advertisements. The men were photographed both in Suriname and in The Netherlands where many Surinamese now live. These men are involved in songbird competitions known as Caged Bird, the most popular sport in Suriname.

Jacquie Maria Wessels’ photographs are serene. She favours formal portraiture made with daylight and indirect flashlight. The landscape shots mimic that process. Some images are colourful, specially those showing the advertisements, but not intense. There is an unexpected symbiotic relationship between the portraits and the landscapes and, purely on a visual level, it is the single photographic strategy that makes the two subjects sit together.

One of the aspects that got our attention was the presence of motorized vehicles in many of the photographs, specially in the portraits of the birdmen. Clearly these men might travel some distances to get to the competitions, so they arrive in an assortment of vehicles – cars, trucks and small engine bikes. Through Wessel’s images we can see that although the cars are of some importance, the pride they have in their vehicles does not reflect the immense pride that they have in their birds.

Een fotoboek van Jacquie Maria Wessels

Jacquie Maria Wessels portretteerde in de periode 2006-2009 in Suriname en in Nederland Surinaamse mannen die bezeten zijn van hun zangvogeltje. De ‘gekooide vogel’ is de hoofdrolspeler in zangvogelwedstrijden. Bij deze sport komen mannen uit alle lagen en culturen gemoedelijk samen om vreedzaam te strijden over welke vogel het beste zingt en wie er vandoor gaat met de geldpot…

Na de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 is deze sport met de Surinamers meeverhuisd naar Nederland. Zowel in Suriname als in Nederland worden de wedstrijden op de hele vroege zondagochtend gehouden: in Paramaribo aan de Surinamerivier en op het Onafhankelijkheidsplein en in Nederland op speciaal daarvoor aangewezen grasvelden in de Amsterdamse Bijlmer en in Den Haag. Stereotype mannenattributen als kleding, auto’s en motoren spelen hierbij een belangrijke rol, maar in de fotografie van Jacquie Maria Wessels laten de mannen zich van een andere kant zien.

Voor een andere serie fotografeerde Wessels in Paramaribo stadsgezichten waarin typisch Surinaamse reclamemuurschilderingen domineren: hele winkels worden aan de buitenkant beschilderd met metershoge, bedrieglijk-realistische afbeeldingen van de aangeboden koopwaar. Deze zorgvuldig gecomponeerde fotoserie is vervreemdend en surrealistisch. De met de hand geschilderde reclame-uitingen bevatten hyper-realistische afbeeldingen van onder meer gereedschappen, soepblikken en hotdogs, als ook producten van Nivea [ouder worden is een feit; ouder uitzien is verleden tijd], Sanex, Zwitsal, Agio Petitos, You & Maggi en aansporingen als ‘Doe je best op school’…

In een korte tekst doet Michiel van Kempen op persoonlijke wijze verslag van zijn ochtendlijke rit naar ‘de mannen met hun vogelkooitjes’ op het Onafhankelijkheidsplein en geeft en passant een vrolijke impressie van het hedendaagse Paramaribo.

Jacquie Maria Wessels [1959] studeerde in 1990 af aan de Gerrit Rietveldacademie te Amsterdam en haalde haar BA Sociale Psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Michiel van Kempen [1957] is schrijver, letterkundige en Surinamist. Sinds 1 september 2006 is hij bijzonder hoogleraar West-Indische letteren aan de Universiteit van Amsterdam.

Birdman bekeken

Posted on October 14, 2012 door Bart Krieger

Kunstwerken zijn op verschillende manieren te ‘lezen’. Met het oog, het hart en het hoofd. Het oog levert een objectieve beschrijving op, het hart een emotionele subjectieve en het hoofd kan het geheel in context plaatsen en hier betekenis aan geven. Deze maand Birdman #2, uit 2008, 121 x 121 cm van Jacquie Maria Wessels.

Birdman #2 van Jacquie Maria Wessels. Uit: Cityscapes + birdmen (2010) ISBN 9789078068662

Wat zien we?
Een portret van een jongeman gehuld in een T-shirt met daarop zijn idool: de Amerikaanse hiphopartiest 50 cent. In zijn linkerhand houdt hij een kooi omhoog. Op de achtergrond stroomt onmiskenbaar de Surinamerivier.

Wat voelen we?
Het portret heeft niet echt een middelpunt en de onverschillige blik van de jongen geeft geen houvast. In een ontspannen houding heeft de jongen de schaduw opgezocht. Het geheel straalt een zekere relaxedheid uit, hierin spelen de verschillende kleuren groen van het T-shirt, de bomen en de rivier misschien wel de hoofdrol.

Wat denken we?
Dergelijke taferelen zijn voor buitenstaanders niet snel thuis te brengen. In Paramaribo en in Amsterdam Zuidoost weet men echter direct dat het hier om een deelnemer gaat van een zangvogelwedstrijd. Deze populaire zangwedstrijden worden overal in Suriname gehouden en kunnen gezien worden als een belangrijke volkssport. Het land telt tientallen verenigingen die grofweg in twee categorieën uiteenvallen; de picolet- en de twa-twaverenigingen: twee vogelsoorten met uitzonderlijke zangkwaliteiten.

Betekenis?
Ik denk dat de fotograaf geen diepere betekenis heeft willen leggen in dit portret, dat deel uitmaakt van een grote serie, maar dat het haar ging om het vastleggen van deze voor velen onbekende ‘Idols voor tropische zangvogels’ en het tonen van het contrast tussen de vaak stoere vogelhouders en deze markante vrijetijdsbesteding. Men vergeet vaak dat zangvogelwedstrijden vanaf de zeventiende eeuw populair waren in Europa, en nog steeds, hoewel iets minder. Ook in Nederland werd deze sport gebezigd met voornamelijk vinken. Een groot verschil met de hedendaagse praktijk is dat het in die tijd een voorrecht was van de adel, net als visvangst en jacht. Een dergelijke zangvogel is door Carel Fabritius vereeuwigd in het wereldberoemde olieverfschilderijtje ‘Het Puttertje’ ofwel Distelvink (te zien in het Mauritshuis in Den Haag).

In de achttiende en negentiende eeuw bedacht men tal van manieren om de vogels mooier te laten zingen. De meest ingrijpende manier was het dichtschroeien van de ogen van de vogels. Daarmee is ook de term ‘blinde vink’ ontstaan. Dat is wel het laatste wat de Birdmen in Suriname hun vogels zouden aandoen. De mannen halen werkelijk alles uit de kast om hun vogel voldoende zelfvertrouwen te geven en te trainen om op commando in rap tempo naar een andere vogel te zingen en de meeste ‘slagen’ te laten maken. De ware vogelhouder weet als geen ander dat elk vogeltje zingt zoals het ‘gebekt’ is en dat met bloed, zweet en tranen van elke zangvogel een prijswinnende kan worden gemaakt waarop hij zo trots kan zijn als een pauw.